Hội Tâm thần Hoa Kỳ (American Psychiatry Association=APA) vừa công bố danh sách các thuốc chống loạn thần phổ biến tiềm tàng khả năng không cần thiết và đôi khi có hại cho người bệnh.

Chủ tịch APA, Ts Jeffrey Lieberman nói : “Đối với bác sĩ điều trị, hiệu quả chăm sóc điều trị có thể cải thiện nếu cùng trao đổi với người bệnh về chọn lựa chỉ định thuốc và các phương pháp trị liệu hỗ trợ. Khuyến cáo của APA giúp bác sĩ điều trị và bệnh nhân nên bắt đầu trao đổi sớm về chọn lựa điều trị”.

Danh sách cảnh báo của APA là sáng kiến của Hội đồng điều trị Nội trú Y khoa Hoa Kỳ (American Board of Internal Medicine= ABIM), Choosing Wisely, tập hợp lãnh đạo các hội chuyên khoa tiến hành thực hiện 30 danh mục dựa trên chứng cứ các test và quy trình mới, các test này có thể đã được sử dụng rất nhiều trong lĩnh vực chuyên môn.

Ts Richard J. Baron, Chủ tịch và CEO của ABIM cho biết: “Năm 2012 Choosing Wisely tiến hành lập danh sách này là thời điểm bắt đầu có các cuộc đối thoại quốc gia về sự phung phí và sử dụng quá mức các loại thuốc chống loạn thần trong hệ thống chăm sóc sức khỏe”. Đối thoại về vấn đề này của ABIM là thật sự cần thiết cho bác sĩ, cho người bệnh và cho cả hệ thống y tế

Danh sách 5 khuyến cáo của APA:

1. Không kê toa thuốc chống loạn thần khi chưa có đánh giá ban đầu cũng như những theo dõi cụ thế.

2. Không chỉ định đồng thời 2 thuốc chống loạn thần hoặc hơn.

3. Không sử dụng thuốc chống loạn thần như một chọn lựa đầu tiên để điều trị các triệu chứng rối loạn hành vi và rối loạn tâm lý ở người bệnh sa sút tâm thần (dementia).

4. Không kê toa một cách thường xuyên thuốc chống loạn thần như một chọn lựa đầu tiên nhằm điều trị mất ngủ ở người lớn.

5. Không chỉ định thuốc chống loạn thần như một chọn lựa đầu tiên cho bệnh nhân là thanh thiếu niên khi chưa có chẩn đoán khác ngoài chẩn đoán loạn thần.

Theo Ts Lieberman, mục tiêu của danh sách này không phải là bước mở đầu cho việc sử dụng thuốc chống loạn thần đối với các chỉ định kể trên nhưng nó đề xuất nên chọn các chọn lựa điều trị khác ngay khi thiết lập kế hoạch (hay phác đồ) điều trị. Và nên để bệnh nhân tham gia thảo luận về cơ sở hợp lý của chỉ định thuốc của bác sĩ, về lợi ích cũng như nguy cơ tiếm tàng của các thuốc chống loạn thần.

Hội Tâm thần Hoa Kỳ đã cho thấy vai trò dẫn đường với việc cho ra đời khuyến cáo sử dụng các thuốc chống loạn thần không phải luôn luôn cần thiết. Choosing Wisley cố gắng đưa ra danh sách các loại thuốc và tất cả nội dung khuyến cáo khác nhằm giúp các bác sĩ điều trị và bệnh nhân trao đổi tìm ra những tri liệu cần thiết và nên làm gì để giảm lãng phí trong hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Ngành tâm thần là một trong các chuyên khoa tương đối khó trong các chuyên ngành y khoa, càng học càng khó bởi nó liên quan sâu xa và phức tạp tới các chức năng hoạt động thần kinh, tâm sinh lý, tới tập tục hành vi, tới văn hóa, v.v… và do đó, đương nhiên ảnh hưởng tới sức khỏe chung của con người. Sự phát triển sinh hóa học thần kinh giúp chúng ta ngày càng có nhiều loại thuốc điều trị các loại triệu chứng bất thường trong hoạt động tâm thần của con người. Chính vì vậy, sự tương tác của các loại thuốc chuyên khoa tâm thần rất phức tạp, có thể mang lại nhiều lợi ích điều trị cũng như nhiều nguy cơ bất lợi nếu sử dụng không hợp lý.

Ví dụ thực tế: nhiều trường hợp bệnh nhân lớn tuổi được sử dụng thuốc chống loạn thần chưa phù hợp, có thể bệnh nhân ngủ được nhưng đây là loại giấc ngủ không những không mang lại sức khỏe vào ngày hôm sau (nonpreparateur) mà còn làm giảm khả năng nhận thức, giảm khả năng định hướng lực, v.v… Nhiều trường hợp té ngã sau dùng thuốc.

Đối với trẻ vị thành niên, vì chưa có nhân lực và cơ sở thực hành các phương pháp trị liệu khác nên việc chăm sóc chủ yếu do gia đình và dùng thuốc chống loạn thần khi có rối loạn hành vi. Đây là một thực tế nan giải nhưng cũng không thể cân nhắc lợi – hại khi kê toa. Vấn đề trở nên đúng như khuyến cáo của APA, là bác sĩ điều trị nên thảo luận kỹ lưỡng với phụ huynh về loại thuốc mình kê toa cũng như cách thức chăm sóc trẻ.

Việc sử dụng nhiều loại thuốc điều trị (polymedication) là một thực trạng ở hầu như mọi nơi trên thế giới và ở nhiều chuyên ngành khác nhau. Cho tới hiện tại, trong ngành tâm thần rất nhiều nghiên cứu đều khẳng định nên dùng đơn trị trị liệu (một loại thuốc chống loạn thần) ít mang lại hậu quả không mong muốn hơn. Việc thay đổi chỉ định hoặc dùng kết hợp thêm một loại thuốc chống loạn thần chỉ nên làm khi biết rõ sự dung nạp thuốc của từng người bệnh không cải thiện triệu chứng.

Nguồn BTTT TP HCM

Tài liệu tham khảo:
What Not to Prescribe: APA List Aims to Make Patients Safer. Caroline Cassels. Medscape Medical News > Psychiatry. Sep 20, 2013